Του Κώστα Στούπα
1)Η “φούσκα” του τουρισμού
Διαβάζω στο ρεπορτάζ πως οι τουριστικές αφίξεις το πρώτο εξάμηνο του 2024 αυξήθηκαν κατά 15,5%, ενώ τα έσοδα έφτασαν τα 6,9 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 12,2% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Ωστόσο, η μέση δαπάνη ανά τουρίστα μειώθηκε στα 570 ευρώ, καταγράφοντας πτώση 3,6% σε σχέση με πέρυσι.
Τι σημαίνουν αυτοί οι αριθμοί από τη σκοπιά της οικονομικής ανάλυσης;
Το σκηνικό μοιάζει με μια επιχείρηση που αυξάνει τις πωλήσεις αλλά τα κέρδη της μειώνονται. Το μοντέλο αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον. Αν η επιχείρηση δεν αναδιαρθρώσει τη λειτουργία της θα οδηγηθεί στη χρεοκοπία.
Το 2024, οι τουριστικές αφίξεις στην Ελλάδα αναμένεται να φτάσουν περίπου τα 35 εκατομμύρια και τα τουριστικά έσοδα προβλέπεται να ξεπεράσουν τα 22 δισεκατομμύρια ευρώ.
Υποθέστε π.χ. πως τα επόμενα 10 χρόνια οι αφίξεις αυξάνονται 10% το χρόνο και τα έσοδα ανά τουρίστα μειώνονται 3,5% το χρόνο.
Το 2034 θα έχουμε πάνω από 90 εκατ. επισκέπτες αλλά τα έσοδα ανά επισκέπτη θα έχουν περιοριστεί στα 398 Ευρώ με αποτέλεσμα τα συνολικά έσοδα να φτάνουν περίπου τα 35,8 δισ. Ευρώ.
Τριπλασιασμός των επισκεπτών όμως σημαίνει και τριπλασιασμός των δαπανών για αποκομιδή των απορριμμάτων και λυμάτων που θα παράγουν και των δωρεάν φυσικών πόρων όπως αέρας, νερό και χώρος που θα χρειάζονται.
Σε αυτήν την περίπτωση είναι πιθανό το ισοζύγιο εσόδων εξόδων της επιχείρησης “Τουρισμός” να έχει καταστεί αρνητικό. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι επιχειρήσεις χρεοκοπούν.
Αν όλα αυτά μοιάζουν αποκυήματα απαισιοδοξίας και νοσηρής φαντασίας ρίξτε μια ματιά στα αναρίθμητα τα τελευταία χρόνια ρεπορτάζ για τα προβλήματα που δημιουργεί ο υπερτουρισμός στις τοπικές κοινωνίες αλλά και το ίδιο το τουριστικό προϊόν.
Η εκτόξευση της τιμής των ακινήτων και των ενοικίων είναι μια από τις παρενέργειες σε ενεστώτα χρόνο. Το 2024 περί τις 250 χιλ. ακίνητα( πάνω από 1 εκατ. κλίνες) έχουν αποσυρθεί από την αγορά κατοικίας και έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα βραχυχρόνιας μίσθωσης προκειμένου να εξυπηρετήσουν τη ζήτηση από τις αυξανόμενες τουριστικές ροές.
Το πρόβλημα στέγης έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις.
Αν προσέξετε τα ρεπορτάζ για το αναδυόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας και τα συνδυάσετε και με την αύξηση της κατανάλωσης νερού που απαιτούν πάνω από 30 εκατ. επισκέπτες το χρόνο θα αντιληφθείτε και άλλο ένα πρόβλημα που μπορεί να οξυνθεί τα επόμενα χρόνια.
Ο τουρισμός για πολλά χρόνια αποτελούσε ευλογία για χώρες σαν τη δική μας. Οι τιμές των ακινήτων και οι αναδυόμενες αβίωτες συνθήκες σε κάποιες περιοχές της χώρας το καλοκαίρι για αρκετούς μήνες, αποτελούν την άλλη πλευρά του νομίσματος.
Επιπλέον, η ευκολία με την οποία μπορούσε κάποιος να αποκομίσει εισόδημα ή να πλουτίσει από τον τουρισμό στην Ελλάδα, αποτέλεσε πέραν του κράτους, μια ακόμη τροχοπέδη για σοβαρές προσπάθειες σε άλλους τομείς.
Η κατάσταση αυτή οδήγησε την οικονομία σε ένα είδος “μονοκαλλιέργειας” που ενέχει αρκετούς κινδύνους. Ο τουρισμός στην Ελλάδα λειτούργησε σαν κάποιος σπάνιος φυσικός πόρος σε αφθονία(σπάνιος για την υφήλιο που ήταν σε αφθονία στην Ελλάδα).
Οι περισσότεροι ζηλεύουν τις χώρες που διαθέτουν σπάνιους φυσικούς πόρους καθώς η εκμετάλλευσή τους αυξάνει το εθνικό εισόδημα. Οι περισσότερες χώρες που διαθέτουν σε αφθονία σπάνιους φυσικούς πόρους υποφέρουν από αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν “κατάρα των πόρων”
Η “κατάρα των πόρων” (resource curse) είναι ένα φαινόμενο όπου χώρες με άφθονους φυσικούς πόρους, όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή ορυκτά, αντιμετωπίζουν οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα αντί για ευημερία.
Παρά την πλούσια φυσική τους κληρονομιά, αυτές οι χώρες συχνά έχουν χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη και χειρότερη ποιότητα ζωής από χώρες με λιγότερους πόρους.
Η αφθονία ενός φυσικού πόρου εμποδίζει την ανάπτυξη άλλων τομέων της οικονομίας, όπως η βιομηχανία και οι υπηρεσίες. Τα έσοδα από τους πόρους συχνά δεν κατανέμονται δίκαια, οδηγώντας σε κοινωνικές ανισότητες και συγκρούσεις.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ανάμεσα σε δεκάδες χώρες που παράγουν σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων μόνο η Νορβηγία θεωρείται ανεπτυγμένη και δημοκρατία.
Τα εύκολα χρόνια της άκοπης τουριστικής ανάπτυξης φαίνεται να αποτελούν παρελθόν. Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε τις αρνητικές συνέπειες.
Υ.Γ. Αν σας ξενίζει ο όρος η “φούσκα” για αυτό που μεταξύ άλλων συμβαίνει στον τουρισμό η αιτιολόγηση που έχω είναι η εξής. Τις τελευταίες δεκαετίες η παγκόσμια οικονομία έχει τεθεί σε τροχιά ενός οικονομικού παραληρήματος που δημιούργησαν οι χαλαρές νομισματικές πολιτικές. Από το ’80 και μετά ξεκίνησε ένας κύκλος μείωσης των επιτοκίων και αύξησης του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους. Μετά το κραχ του 2008 η αδυναμία των μηδενικών επιτοκίων να σταθεροποιήσουν την οικονομία οδήγησε στα αρνητικά επιτόκια και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης. Κατά την διάρκεια της πανδημίας η αύξηση του χρέους και οι επιδοματικές πολιτικές βγήκαν εκτός ελέγχου, αφού στην παγκόσμια οικονομία εγχύθηκαν δεκάδες τρισεκατομμύρια. Οι αλόγιστες αυτές νομισματικές πολιτικές οδήγησαν σε έναν πληθωρισμό της ζήτησης, των τιμών των ακινήτων, των τιμών των μετοχών και κατά συνέπεια και της ζήτησης τουριστικών υπηρεσιών. Όπως αναλύω στο βιβλίο μου η “Επερχόμενη Αταξία”, φαίνεται πως έχει δημιουργηθεί μια “φούσκα” των πάντων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις αποτελούν κάποιο αντίλογο, αλλά προς το παρόν τα επόμενα 5-10 χρόνια δεν φαίνονται ικανές να καλύψουν το χάσμα που έχει δημιουργηθεί.
