Ενα πλαστικό ποτήρι σφηνωμένο στα βράχια, μια σακούλα τυλιγμένη γύρω από ένα κοράλλι, ένας αχινός που προσπαθεί να επιβιώσει κάτω από ένα στρώμα σκουπιδιών. Αυτές τις εικόνες βλέπουν οι δύτριες του Συλλόγου Γυναικών Αυτοδυτών Καλύμνου «Η Κόρη της Καλύμνου» κάθε φορά που βουτούν. Και έχουν αποφασίσει πως δεν μπορούν να τις αγνοούν. Δεν είναι επαγγελματίες δύτριες ούτε περιβαλλοντικοί επιστήμονες. Είναι καθημερινές γυναίκες –μητέρες, εργαζόμενες, φίλες– που κάποτε ξεκίνησαν την κατάδυση ως χόμπι. Σύντομα, όμως, η αγάπη τους για τον βυθό μετατράπηκε σε αποστολή.
«Μη σε απασχολεί, όταν θα βουτάμε θα κάνει η μία babysitting στα μωρά της άλλης»
Ολα ξεκίνησαν πριν από περίπου 15 χρόνια, όταν η Αννα Τσουλφά είχε μια ιδέα που έμελλε να αλλάξει τον τρόπο που οι γυναίκες της Καλύμνου συνδέονταν με τη θάλασσα. «Σκέφτομαι να φτιάξω έναν σύλλογο με καταδύτριες, μόνο γυναίκες», είπε μια μέρα στις φίλες της. Η πρότασή της προκάλεσε αμέσως ενδιαφέρον, αλλά και αμφιβολίες. Η Ειρήνη Τρικοιλή θυμάται την πρώτη της αντίδραση: «Μόλις είχα γεννήσει το δεύτερο παιδί μου και σκεφτόμουν πως δεν θα έχω χρόνο. Τότε η Αννα μου είπε: “Μη σε απασχολεί, όταν θα βουτάμε θα κάνει η μία babysitting στα μωρά της άλλης”». Και έτσι έγινε.
Με τη βοήθεια του εκπαιδευτή Μιχάλη Κουμπάρου, που βρίσκεται δίπλα τους μέχρι και σήμερα, 20 περίπου γυναίκες πήραν μέσα σε λίγο διάστημα το πρώτο τους αστέρι και ξεκίνησαν το ταξίδι τους στον βυθό. Η θάλασσα άλλωστε ήταν ήδη κομμάτι της ζωής τους, αφού οι περισσότερες είχαν ναυτικούς (πατεράδες, αδερφούς, συζύγους) στην οικογένεια. Η Ειρήνη σχολιάζει ότι «η θάλασσα για εμάς τους Καλύμνιους είναι προέκταση της στεριάς».
«Οταν πέρασα στο πανεπιστήμιο, βρέθηκα στο Μεσολόγγι. Τον πρώτο καιρό δεν καταλάβαινα γιατί ένιωθα τόσο άσχημα, σαν να μου έλειπε κάτι. Κάποια στιγμή πήγαμε εκδρομή στη θάλασσα, είχε μόλις ένα δύο μποφόρ. Μόλις έφτασα, ένιωσα σαν να λύθηκε ένας κόμπος μέσα μου. Κατάλαβα τι μου έλειπε: η αγριάδα της Καλύμνου, η θάλασσα που μεγάλωσα μαζί της. Τότε ήξερα πως κάποια στιγμή θα γυρίσω. Δεν μπορούσα να ζήσω αλλού». Για τις γυναίκες της Καλύμνου, η θάλασσα δεν είναι απλώς ένα όμορφο τοπίο. Είναι τρόπος ζωής. Και όταν με την παρότρυνση της Αννας άρχισαν να καταδύονται, δεν μπορούσαν να αγνοήσουν πόσο βρώμικη ήταν.
«Δεν είναι ένα πρόβλημα της Καλύμνου, είναι παντού»
«Πηγαίναμε σε παραλίες που θεωρούσαμε καθαρές, και ο βυθός ήταν γεμάτος σκουπίδια», λέει η Ειρήνη. «Ψυγεία, πλυντήρια, ντουλάπες, μηχανάκια, ποδήλατα. Πράγματα που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι κάποιος θα πετούσε στη θάλασσα αντί να τα πάει για ανακύκλωση». Ετσι, το 2012 πήραν την απόφαση να αρχίσουν να βγάζουν ό,τι μπορούσαν από τον βυθό, με τις δικές τους δυνάμεις. «Φτιάξαμε μια κατασκευή με καλάθια, τα “καλαδούρια” όπως τα ονομάζουμε εμείς, και ξεκινήσαμε να συλλέγουμε τα μικρότερα σκουπίδια», θυμάται η Αννα. «Σιγά σιγά, όμως, οι επιχειρήσεις μας έγιναν πιο μεγάλες. Και τότε αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος».
Δεν ήταν μόνο μερικά πεταμένα αντικείμενα. Ο βυθός σε πολλά σημεία είχε μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. «Μπορεί να βγάζαμε μερικά σακιά σκουπίδια κάθε φορά, αλλά η εικόνα ήταν πάντα η ίδια. Σαν να μην είχε αλλάξει τίποτα», λέει η Αννα. «Και τότε καταλάβαμε ότι αυτό δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα της Καλύμνου. Είναι παντού». Πριν και μετά το καλοκαίρι, όταν οι περισσότερες από τις δύτριες δεν εργάζονται στον τουρισμό, πέφτουν ξανά στο νερό, βουτώντας όσο πιο βαθιά μπορούν. Ποτέ μόνες τους και ποτέ λιγότερες από οκτώ, η καθεμία με το «ζευγάρι» της.
«Νιώσαμε τεράστια ευθύνη»
Η φήμη τους εξαπλώθηκε γρήγορα. Ο δήμαρχος της Αστυπάλαιας τις κάλεσε να καθαρίσουν τις θάλασσες του νησιού. Σύντομα, ακολούθησαν η Νίσυρος, η Κως και η Χάλκη. Η ομάδα, που κάποτε αποτελούνταν από 22 γυναίκες, πλέον είχε φτάσει τις 40 και δεχόταν συνεχώς νέες προσκλήσεις. «Οταν μας κάλεσαν για πρώτη φορά εκτός Καλύμνου, νιώσαμε τεράστια ευθύνη», λέει η Αννα. «Δεν ήμασταν επαγγελματίες, δεν είχαμε καν χρηματοδότηση. Μόνο την αγάπη μας για τη θάλασσα και την ανάγκη να τη δούμε καθαρή». Οι αποστολές τους δεν ήταν εύκολες. Χρειάζονταν σκάφη για τη μεταφορά των σκουπιδιών, συνεργασία με τοπικές αρχές και, το σημαντικότερο, δέσμευση από τις κοινότητες να διαχειρίζονται σωστά τα απορρίμματά τους.
Η Αννα θυμάται χαρακτηριστικά τη δράση τους στη Νίσυρο. «Εκεί βγάλαμε πάρα πολλά λάστιχα οχημάτων. Από ένα σημείο και μετά εμείς δεν μπορούσαμε μόνες μας. Ηρθε γερανός μέσα στη θάλασσα για να τα σηκώσει». Η Ειρήνη συμπληρώνει πως μέχρι και λεκάνη τουαλέτας έχουμε βγάλει από τον βυθό, όπως και ολόκληρο κάδο απορριμμάτων. «Εχουμε ανασύρει και τρεις ή τέσσερις τόνους σκουπιδιών σε συνεργασία με άλλους συλλόγους. Και το πιο τρομακτικό; Ξέρουμε ότι πάντα θα υπάρχει κι άλλο». Το χειρότερο, όπως αναφέρουν οι δύο γυναίκες, είναι τα πλαστικά που στο άγγιγμά τους διαλύονται σε μικροσκοπικά κομμάτια. «Τα πλαστικά μάς έχουν πνίξει», λέει η Ειρήνη. «Προσπαθείς να πιάσεις ένα και διαλύεται σε χιλιάδες μικρότερα κομμάτια. Εχω δει αχινούς να είναι σκεπασμένοι από σκουπίδια. Και έχω βρεθεί μπροστά σε χίλιες κονσέρβες μαζεμένες στο ίδιο σημείο».
Αυτό που τις σοκάρει περισσότερο, όμως, δεν είναι μόνο αυτά που βρίσκουν, αλλά το πώς βρέθηκαν εκεί. «Ο,τι αφήνουμε στην παραλία, καταλήγει στη θάλασσα. Ενα πλαστικό ποτήρι που κάποιος ξέχασε στην άμμο, μια σακούλα που παρέσυρε ο αέρας, ένα σκουριασμένο κουτάκι αναψυκτικού», επισημαίνει η Αννα. «Και μια δική μας βουτιά δεν είναι αρκετή για να σώσει τον πλανήτη. Χρειαζόμαστε και τη βοήθεια των παραθεριστών. Κυρίως αυτών».
kathimerini.gr
