Όταν οι ντόπιοι στο παραμυθένιο αυστριακό παραλίμνιο χωριό Χάλστατ μπλόκαραν την κύρια σήραγγα πρόσβασης, κρατώντας πλακάτ που ζητούσαν από τους επισκέπτες να «σκεφτούν τα παιδιά», αναδείχθηκε τι μπορεί να συμβεί όταν οι δημοφιλείς προορισμοί αρχίζουν να κατακλύζονται από τουρίστες.
Το Χάλστατ έχει μόλις 800 κατοίκους, αλλά ανοίγει τις πύλες του σε περίπου 10.000 επισκέπτες την ημέρα, φιλοξενώντας δηλαδή μια αύξηση πληθυσμού κατά 1.000%. Και φυσικά το χωριό που λέγεται ότι ενέπνευσε το κινηματογραφικό βασίλειο της Αρεντέλας στο Frozen είναι μόνο ένα από τα ολοένα και περισσότερα μέρη όπου οι κάτοικοι είναι ανάστατοι εξαιτίας της αθρόας εισροής ταξιδιωτών.
Ο όρος «υπερτουρισμός» είναι σχετικά νέος, αφού επινοήθηκε πριν από μια δεκαετία για να υπογραμμίσει την αύξηση του αριθμού των επισκεπτών σε βαθμό επιβαρυντικό για τις πόλεις, τα μνημεία και τα τοπία. Μια σειρά από μεγάλες πόλεις και θέρετρα επιβάλλουν τώρα απαγορεύσεις, πρόστιμα, φόρους και συστήματα χρονοθυρίδων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ξεκινούν ακόμη και εκστρατείες αποθάρρυνσης σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τον αριθμό των τουριστών.
Η συζήτηση γύρω από το τι συνιστά «υπερβολικό» αριθμό επισκεπτών είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς οι αριθμοί των τουριστών παγκοσμίως έχουν υπερβεί τα προ της πανδημίας επίπεδα και η δυναμική τους αναμένεται να αυξάνεται διαρκώς. Σύμφωνα με νεότερες προβλέψεις, ο αριθμός των τουριστών παγκοσμίως, ο οποίος άγγιξε στο όριο του 1,5 δισεκατομμυρίου το 2019, θα φτάσει τα 1,8 δισεκατομμύρια το 2030.
Επίσης, χάρη στη χρήση δορυφορικών δεδομένων, η γαλλική νεοφυής επιχείρηση Murmuration, η οποία παρακολουθεί τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του τουρισμού, αναφέρει ότι το 80% των ταξιδιωτών επισκέπτονται μόλις το 10% των παγκόσμιων τουριστικών προορισμών!
Η Ελλάδα είναι βέβαια μία από τις χώρες που τις αφορά άμεσα το φαινόμενο του υπερτουρισμού. Στο μάτι του κυκλώνα βρίσκονται ασφαλώς οι Κυκλάδες, απειλούμενες πια από την έξαρση της τουριστικής ανάπτυξης και την ανεξέλεγκτη δόμηση. Στο βωμό της οικονομικής ανάπτυξης δημιουργείται ένα πλήθος περιβαλλοντικών, πολιτιστικών και κοινωνικών ζητημάτων, όπως η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η λειψυδρία, τα προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Όλοι γνωρίζουμε τι συμβαίνει στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, που η ταχεία τουριστική οικοδόμηση έχει οδηγήσει στην απώλεια του αυθεντικού τους χαρακτήρα και στην επισκίαση της εγγενούς ομορφιάς τους. Η Πάρος και η Νάξος έχουν μπει πλέον στο κάδρο, αλλά το καμπανάκι χτυπάει και για άλλα νησιά, όπως μάθαμε με κάθε επισημότητα στις 17 Απριλίου.
Εκείνη τη μέρα ανακοινώθηκε ο κατάλογος των 7 πιο απειλούμενων μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 («7 Most Endangered 2024»). Η λίστα καταρτίθηκε από την οργάνωση Europa Nostra, την Ευρωπαϊκή φωνή της κοινωνίας των πολιτών που έχει δεσμευτεί για τη διαφύλαξη και την προώθηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB).
ι τρεις από αυτές τις εφτά περιοχές είναι η Σίφνος, η Σέριφος και η Φολέγανδρος!
Την υποψηφιότητα των Κυκλάδων, και συγκεκριμένα των Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου, στο πρόγραμμα «7 Most Endangered 2024», δρομολόγησε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Το Διοικητικό Συμβούλιο της Europa Nostra επέλεξε τους φιναλίστ μεταξύ των 11 μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς από εννέα χώρες που είχαν προηγουμένως προταθεί από τη Συμβουλευτική Επιτροπή του προγράμματος.
Αυτά είναι τα 7 πιο απειλούμενα μνημεία και τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024:
- Νησιά των Κυκλάδων: oι περιπτώσεις της Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου, ΕΛΛΑΔΑ
- Εργατικές κατοικίες (courées), Roubaix-Tourcoing, ΓΑΛΛΙΑ
- Εκκλησία του San Pietro, Gessate, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ
- Συναγωγή της Σιένα, ΙΤΑΛΙΑ
- Οικία του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού, Šabac, ΣΕΡΒΙΑ
- Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, Altınözü / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ
- Σιδηρά Πύλη της Αντιόχειας, Antakya / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ
Σύμφωνα με την ΕΛΛΕΤ, είναι καίριας σημασίας η λήψη στρατηγικών μέτρων βασισμένων σε πολιτικές για την αντιμετώπιση των απαιτητικών ζητημάτων στις Κυκλάδες. Βάσει της πρότασής της, η προσέγγιση για τη διαφύλαξη της ακεραιότητας των νησιών να είναι ολιστική. Ως άμεσες προτεραιότητες θέτει τη θέσπιση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό με σκοπό τη ρύθμιση και διαχείριση των δραστηριοτήτων, μαζί με τη θεσμοθέτηση ενός δεσμευτικού Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου για το Νότιο Αιγαίο.
Επιπλέον, η πρόταση αναδεικνύει την ανάγκη κατάρτισης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων για τον καθορισμό ζωνών ανάδειξης του τοπίου, τη συνεργασία μεταξύ του υπουργείου Τουρισμού και του υπουργείου Περιβάλλοντος για τη σύγκλιση των πολιτικών και τη δημιουργία ειδικών θεσμικών ρυθμίσεων για την ενσωμάτωση της φέρουσας ικανότητας στο χωρικό σχεδιασμό.
Τα 7 επιλεγμένα μνημεία και τόποι θα λάβουν επιχορήγηση 10.000 ευρώ έκαστο από το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με σκοπό την υλοποίηση μιας συμφωνημένης και έγκαιρης δραστηριότητας που θα συμβάλει στη διάσωση των απειλούμενων τοποθεσιών.
Το επόμενο βήμα είναι η συγκέντρωση πληροφοριών από τις ομάδες εμπειρογνωμόνων που εκπροσωπούν την Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, καθώς και από τους τους οργανισμούς που πρότειναν τις 7 επιλεγμένες περιοχές. Ακολούθως θα συναντηθούν με τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς για να αξιολογήσουν τις περιοχές και να εκδώσουν μια τεχνική και οικονομική έκθεση με συστάσεις για δράση.
Εκπέμπουν SOS: Τα 3 νησιά των Κυκλάδων που μπήκαν σε διεθνή λίστα ως «υπό απειλή»
