Εκείνος ο κωδικός που ξεχάσατε και σας καθυστερεί από το να δουλέψετε. Η προθεσμία πληρωμής που έληξε χωρίς να την πληρώσετε. Το λεωφορείο που χάσατε και αργήσατε σε εκείνο το ραντεβού. Τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει συμβεί πραγματικά, παρά μόνο στο όνειρό σας. Κι όμως, όλα αυτά τα φανταστικά σενάρια είναι ικανά για να σας κάνουν να ξυπνήσετε στη μέση της νύχτας και να μην καταφέρετε να ξανακοιμηθείτε.
Ακόμα και όσοι έχουν ασχοληθεί τις νευροεπιστήμες δεν καταφέρνουν να ξεφύγουν από αυτόν τον αέναο κύκλο κακών ονείρων. Η Shermin Kruse, καθηγήτρια νομικής στο Northwestern Pritzker School of Law, αλλά και πτυχιούχος νευροψυχολογίας και φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο περιγράφει γλαφυρά σε άρθρο της στο Psychology Today τους εφιάλτες που διακόπτουν τον ύπνο της, αλλά και τον τρόπο που καταφέρνει να ξανακοιμηθεί.
«Οι αρχαίοι στωικοί φιλόσοφοι μας προειδοποίησαν για την παγίδα του να παλεύουμε με ό,τι είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Και, παράξενα, η συμβουλή τους έχει γίνει το μοναδικό κόλπο που πραγματικά ηρεμεί τους μεσάνυχτους εφιάλτες μας» γράφει χαρακτηριστικά.
Υπάρχει λόγος για τον οποίο οι σκέψεις μας και οι φόβοι μας παίρνουν σάρκα και οστά τη νύχτα. Οι νευροεπιστήμονες έχουν αποδείξει ότι τις πρώτες πρωινές ώρες, ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου -το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων που «σκέφτεται» λογικά- μειώνει τη δραστηριότητά του. Την ίδια στιγμή, η αμυγδαλή, το συναισθηματικό μας σύστημα συναγερμού, αυξάνει τη δραστηριότητά της. Το αποτέλεσμα είναι ένας εγκέφαλος που είναι λιγότερο λογικός και πιο αντιδραστικός, έτοιμος να μεγεθύνει μικρές ανησυχίες σε επικείμενες απειλές.
Πώς θα το σταματήσουμε – Η συμβολή του Επίκτητου
Ο Επίκτητος, αρχαίος στωικός φιλόσοφος, δίδαξε μία από τις απλούστερες και πιο βαθιές πρακτικές σε όλη τη φιλοσοφία που σχετίζεται με τον έλεγχο, και συγκεκριμένα τη διχοτομία του ελέγχου: «Μερικά πράγματα εξαρτώνται από εμάς, άλλα όχι». Παρότι ακούγεται αφηρημένο, μπορούμε να βγούμε κερδισμένοι με την εξής μέθοδο που προτείνει η Kruse:
Βήμα 1: Καταγράψτε τη σκέψη σας σε χαρτί
Μόλις πιάσουμε το κινητό στο χέρι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να καταλήξουμε σε μονοπάτια που θα εντείνουν το άγχος, όπως στο να ανοίξουμε τις ειδοποιήσεις. Αντίθετα, το γράψιμο σε χαρτί είναι ένα ήσυχο, αναλογικό τελετουργικό. Η ίδια, συνιστά να χρησιμοποιήσουμε το κινητό μόνο ως φακό και όχι ως μέσο καταγραφής: «Όσο περισσότερο το απομακρύνετε από την λαμπερή έλξη της τεχνολογίας, τόσο πιο εύκολο είναι να αφήσετε τη σκέψη να φύγει» εξηγεί.
Βήμα 2: Ταξινομήστε τις
Μόλις καταγράψετε τις ανησυχίες σας στο χαρτί, ρωτήστε τον εαυτό σας: «Μπορώ να το κάνω αυτό τώρα;»:
- Αν ναι: Αν είναι κάτι μικρό, απλό και δεν θα σας κρατήσει ξύπνιους, τότε κάντε το.
- Αν ναι, αλλά απαιτεί περισσότερο κόπο ή χρόνο: Σημειώστε το επόμενο βήμα που θα κάνετε το πρωί. Τώρα, αφήστε το να φύγει.
- Αν όχι: Η διχοτομία του ελέγχου είναι σε δράση: Σημειώστε το ως «δεν εξαρτάται από μένα» (ή «δεν είναι δικό μου» και «δεν είναι δική μου ευθύνη») και αφήστε το.
«Η ταξινόμηση είναι πειθαρχία — η στωική αναγνώριση ότι η ελευθερία αρχίζει εκεί όπου τελειώνει η ψευδής ευθύνη» σημειώνει.
Βήμα 3: Ανακατεύθυνση
«Μπορείς να δέσεις τα πόδια μου, αλλά ούτε ο ίδιος ο Δίας δεν μπορεί να υποτάξει τη θέλησή μου» είχε πει ο Επίκτητος. Ακόμα και αν το σώμα μας είναι δεμένο, το μυαλό μας παραμένει ελεύθερο. «Στις 3 το πρωί, όταν οι αγχωτικές σκέψεις προσπαθούν να σας δέσουν, θυμηθείτε ότι εξακολουθείτε να έχετε τον έλεγχο της προσοχής σας» λέει η Kruse. Όπως σημειώνει, η ανακατεύθυνση είναι το κλειδί της κυριαρχίας πάνω στη σκέψη, της σκόπιμης πράξης να κατευθύνουμε το μυαλό μας εκεί που θέλουμε, αντί να το αφήνουμε να μας παρασύρει όπου θέλει.
Μερικές πρακτικές συμβουλές
- Παρακολουθήστε την αναπνοή σας, μετρώντας τέσσερις αναπνοές εισπνοής και τέσσερις εκπνοής.
- Παρατηρήστε το βάρος στο σώμα σας και βρείτε μια άνετη θέση.
- Επαναλάβετε μια φράση ή μια πρόταση που σας γειώνει.
Συμπέρασμα
«Οι στωικοί φιλόσοφοι ποτέ δεν υποσχέθηκαν να διώξουν τις ανήσυχες σκέψεις. Πρόσφεραν κάτι πιο δυνατό: τη μαεστρία στο πώς τις αντιμετωπίζουμε» σημειώνει. «Όταν ξυπνάτε στο σκοτάδι, η ελευθερία σας ζει σε εκείνη τη μικρή παύση ανάμεσα στον φόβο και στην αντίδραση. Αντιμετωπίστε την σαν στωικοί: σταθερά, με περιέργεια, και χωρίς διάθεση να παλέψετε με αυτό που δεν σας ανήκει να ελέγξετε» καταλήγει.
