Επειδή δεν υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος να γίνεις «καλός με τα λεφτά», ο πιο έξυπνος τρόπος να αποταμιεύσεις είναι να «συνεργαστείς» με τον χαρακτήρα σου – όχι να προσπαθείς να τον αλλάξεις.
Όλοι έχουμε μια συγκεκριμένη σχέση με τα χρήματα και τις περισσότερες φορές είναι περίπλοκη. Από τα οικογενειακά πρότυπα μέχρι τις κοινωνικές επιρροές και τα προσωπικά μας άγχη, ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τα οικονομικά μας καθορίζεται λιγότερο από τη λογική και περισσότερο από τον χαρακτήρα μας.
Οι οικονομολόγοι μιλούν πλέον για «money personality», δηλαδή την προσωπικότητα που έχουμε σε σχέση με τα χρήματα: το μείγμα συνηθειών, φόβων και επιθυμιών που καθορίζει πώς ξοδεύουμε, πώς αποταμιεύουμε και πώς ονειρευόμαστε το μέλλον μας. Και επειδή δεν υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος να γίνεις «καλός με τα λεφτά», ο πιο έξυπνος τρόπος να αποταμιεύσεις είναι να «συνεργαστείς» με τον χαρακτήρα σου – όχι να προσπαθείς να τον αλλάξεις.
Οι 4 τύποι ανθρώπων
Υπάρχουν, χονδρικά, τέσσερις τύποι ανθρώπων απέναντι στα χρήματα: ο Σπάταλος, ο Οικονόμος, ο Ρισκαδόρος και ο Απρόθυμος. Κάθε τύπος έχει τα δικά του δυνατά και αδύναμα σημεία και κάθε τύπος χρειάζεται τη δική του στρατηγική για να φτάσει στο ίδιο σημείο: τη σταθερότητα.
Ο Σπάταλος είναι εκείνος που αγαπά την αίσθηση του καινούριου: ένα ταξίδι, ένα δείπνο, ένα ζευγάρι παπούτσια. Το πρόβλημα δεν είναι το ξόδεμα, αλλά η βιασύνη του. Οι αγορές γίνονται παρηγοριά ή επιβεβαίωση – ένα είδος συναισθηματικής ανταμοιβής.
Για να αποκτήσει έλεγχο χωρίς να στερηθεί τη χαρά, χρειάζεται μικρές δικλείδες ασφαλείας. Η απλούστερη είναι ο κανόνας των 24 ωρών: πριν αγοράσεις κάτι που δεν είναι απολύτως απαραίτητο, περίμενε μια μέρα. Αν το θέλεις ακόμη, ίσως αξίζει. Αν όχι, έχεις ήδη κερδίσει. Επίσης, βοήθα τον εαυτό σου δημιουργώντας έναν λογαριασμό «fun money», δηλαδή ένα μικρό ποσό προορισμένο μόνο για απολαύσεις. Έτσι, δεν θα νιώθεις ενοχές, γιατί το «παιχνίδι» θα είναι ενταγμένο στο σχέδιο. Οι σπάταλοι δεν χρειάζονται απαγορεύσεις· χρειάζονται όρια που δεν τους «πνίγουν».
Ο Οικονόμος, αντίθετα, δυσκολεύεται να χαλαρώσει. Είναι εκείνος που νιώθει ασφάλεια βλέποντας τον λογαριασμό του να ανεβαίνει, αλλά συχνά ξεχνά γιατί αποταμιεύει. Πίσω από την υπερβολική προνοητικότητα μπορεί να κρύβεται φόβος μήπως χαθεί ό,τι χτίστηκε. Η λύση είναι ο σκοπός. «Αποταμίευε για κάτι, όχι για το τίποτα», λένε οι ειδικοί.
Αν έχεις ήδη δημιουργήσει έναν αποθεματικό λογαριασμό έκτακτης ανάγκης τριών έως έξι μηνών, ήρθε η ώρα να σκεφτείς στρατηγικά: τα χρήματα για ταξίδια ή ανακαινίσεις μπορούν να πάνε σε έναν λογαριασμό υψηλής απόδοσης, ενώ τα χρήματα για το μακρινό μέλλον χρειάζονται επένδυση – έστω μικρή. Η υπερβολική αποταμίευση δεν είναι πειθαρχία, είναι στασιμότητα. Ο Οικονόμος πρέπει να μάθει να λέει και «ναι»: ένα δείπνο χωρίς τύψεις, ένα μικρό δώρο στον εαυτό του, ένα ταξίδι που καθυστερούσε «μέχρι να είναι η κατάλληλη στιγμή». Αν δεν ξοδέψεις ποτέ, δεν απολαμβάνεις ούτε την αίσθηση του «κερδίζω».
Στην άλλη άκρη του φάσματος βρίσκεται ο Ρισκαδόρος: ο άνθρωπος που βλέπει το χρήμα ως μέσο εξέλιξης. Επενδύει, τολμά, ανοίγει επιχειρήσεις, κυνηγά την μέγιστη απόδοση. Συχνά έχει αυτοπεποίθηση, αλλά κάποιες φορές αυτή η αυτοπεποίθηση ακροβατεί με την τύχη. Το πρόβλημα δεν είναι ο ενθουσιασμός, αλλά η έλλειψη βάσης.
Ο Ρισκαδόρος χρειάζεται να θυμάται ότι τα μεγάλα βήματα χρειάζονται μαξιλάρι σταθερότητας: αποπληρωμή χρεών, ασφάλεια, ταπεινά αποθεματικά. Χωρίς αυτά, το ρίσκο γίνεται τζόγος. Μια πρακτική ιδέα είναι το λεγόμενο «boredom fund», ένα μικρό, βαρετό, αλλά σωτήριο ποσό που καλύπτει ανάγκες έκτακτης ανάγκης. Όσο για τις επενδύσεις, χρειάζονται ποικιλία: λίγη ρευστότητα σε λογαριασμό, λίγη σταθερότητα σε δείκτες, λίγη τόλμη σε μετοχές. Η ισορροπία, όχι η ένταση, είναι εκείνη που χτίζει πλούτο στο βάθος του χρόνου. Το ρίσκο δεν είναι εχθρός, αλλά χρειάζεται έρευνα, μέτρο και διάρκεια.
Τέλος, υπάρχει ο Απρόθυμος, ο τύπος που αγχώνεται τόσο με τα οικονομικά του ώστε τα αποφεύγει εντελώς. Δεν ελέγχει λογαριασμούς, δεν βάζει προϋπολογισμό, ζει με την ελπίδα ότι «όλα θα πάνε καλά». Συνήθως, πίσω απ’ αυτό το μοτίβο κρύβεται ντροπή ή φόβος αποτυχίας – η αίσθηση ότι «είναι αργά» για να διορθώσει την κατάσταση.
Όμως κάθε βήμα μετράει. Οι ειδικοί προτείνουν κάτι απλό αλλά αποτελεσματικό: να «ρομαντικοποιήσεις» τα οικονομικά σου. Όρισε ένα μικρό ραντεβού με τα χρήματά σου κάθε εβδομάδα. Βάλε μουσική, φτιάξε έναν καφέ, άναψε ένα κερί και πέρασε δέκα λεπτά κοιτάζοντας τον λογαριασμό σου. Το ζητούμενο δεν είναι να τον αλλάξεις αμέσως, αλλά να τον αντικρίσεις χωρίς φόβο. Κάθε φορά που βλέπεις τους αριθμούς σου, αποδυναμώνεις το άγχος. Η αποφυγή είναι βραχυπρόθεσμη άνεση που κοστίζει μακροπρόθεσμο βάρος.
Όποιος κι αν είσαι, το ζητούμενο δεν είναι να αλλάξεις χαρακτήρα, αλλά να μεταφράσεις τον χαρακτήρα σου σε στρατηγική. Αν αγαπάς τις στιγμές, φτιάξε προϋπολογισμό που τις χωρά. Αν αγαπάς την ασφάλεια, μάθε να την αξιοποιείς. Αν λαχταράς το ρίσκο, ντύσ’ το με λογική. Αν φοβάσαι τα νούμερα, ξεκίνα από τα μικρά. Οι άνθρωποι δεν γίνονται καλοί στα οικονομικά τους επειδή είναι ψυχροί ή αναλυτικοί· γίνονται καλοί όταν καταλαβαίνουν πώς λειτουργούν οι ίδιοι.
Η αποταμίευση, τελικά, δεν είναι μαθηματικός τύπος αλλά καθρέφτης της ψυχολογίας μας. Για κάποιους είναι ασφάλεια, για άλλους δύναμη, για άλλους απλώς μέσο για να συνεχίσουν να ονειρεύονται. Το ζητούμενο δεν είναι να γίνεις «τέλειος οικονομικά», αλλά να βρεις την ισορροπία που σου ταιριάζει. Γιατί τα χρήματα δεν είναι στόχος – είναι εργαλείο. Και, όπως κάθε εργαλείο, αποδίδει μόνο όταν το κρατάς με τρόπο που σου ταιριάζει.
iefimerida.gr
