Εννιά μελέτες και κλινικές δοκιμές που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων υγείας, από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο έως την άνοια και τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, ξεχώρισε το επιστημονικό περιοδικό JAMA για το 2025.
Οι ιατρικές έρευνες που επιλέχθηκαν δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό από τον Οκτώβριο του 2024 ως τον Σεπτέμβριο του 2025.
Η καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF) έχει γίνει ο πιο συνηθισμένος τύπος καρδιακής ανεπάρκειας, εν μέρει λόγω της παγκόσμιας αύξησης της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2. Μια έρευνα που μελετά τον ρόλο των αγωνιστών GLP-1 στη μείωση του κινδύνου της ασθένειας προσφέρει πλέον ελπίδα και ένα νέο κλινικό μονοπάτι. Στην ανάλυσή τους, που βασίστηκε σε αρκετές μελέτες κοόρτης με δεδομένα για 58.000 άτομα από συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στις ΗΠΑ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ασθενείς με HFpEF που σχετίζεται με την παχυσαρκία και με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, οι οποίοι είχαν ξεκινήσει θεραπεία με τα φάρμακα GLP-1 σεμαγλουτίδη ή τιρζεπατίδη, παρουσίασαν πάνω από 40% χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας λόγω καρδιακής ανεπάρκειας ή θνησιμότητας από οποιαδήποτε αιτία σε σύγκριση με όσους έλαβαν σιταγλιπτίνη, ένα φάρμακο που μειώνει τη γλυκόζη και χρησιμοποιήθηκε ως συγκριτικό εικονικό φάρμακο.
Περίπου ένα στα 300 βρέφη που γεννιούνται στις ΗΠΑ διαγιγνώσκεται με μια πάθηση υγείας που ανιχνεύεται με έναν τυπικό έλεγχο νεογνών. Η αλληλούχιση του γονιδιώματος μπορεί να εντοπίσει εκατοντάδες διαταραχές, ιδιαίτερα γενετικές παθήσεις που δεν διαθέτουν τους βιοδείκτες του αίματος για να εντοπιστούν σε τυπικές μεθόδους ελέγχου. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας προοπτικής μελέτης καταδεικνύουν ότι μια στοχευμένη ανάλυση αλληλούχισης γονιδιώματος που αναζητά παραλλαγές σε ένα προκαθορισμένο σύνολο γονιδίων, είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα για την υγεία, επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση ενός ευρύτερου φάσματος θεραπεύσιμων παθήσεων και διαταραχών σε σχέση με τους τυπικούς ελέγχους. Πρόκειται για τη μελέτη GUARDIAN, μια από τις πρώτες μεγάλης κλίμακας έρευνες παρατήρησης που χρησιμοποίησαν την ανάλυση DNA ως μέθοδο. Τα ενδιάμεσα αποτελέσματα από τους πρώτους 4.000 ασθενείς έδειξαν ότι μπορεί να εντοπίσει παθήσεις σε νεογνά που διαφορετικά θα μπορούσαν να μην ανιχνευθούν κλινικά μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Η έρευνα στοχεύει στη μελέτη 100.000 βρεφών τα επόμενα χρόνια.
—
Στη μάχη κατά της άνοιας
—
Ένα επιπλέον όφελος του εμβολίου για τον έρπητα ζωστήρα, η μείωση του κινδύνου άνοιας, αναδείχθηκε από μελέτη που αφορούσε περισσότερα από 100.000 άτομα στην Αυστραλία. Εντοπίστηκε ότι στα περίπου επτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του εμβολίου για έρπητα ζωστήρα, η πιθανότητα νέας διάγνωσης άνοιας σε άτομα που ήταν επιλέξιμα για το εμβόλιο αυτό ήταν σχεδόν δύο ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη από ό,τι στα άτομα που δεν ήταν επιλέξιμα.
Τα οφέλη των παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής των ηλικιωμένων, όπως η άσκηση και οι κοινωνικές επαφές, για τη μείωση του κινδύνου άνοιας έχουν τεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος δύο κλινικών δοκιμών, της FINGER στη Φινλανδία και της POINTER στις ΗΠΑ. Η πιο πρόσφατη δοκιμή POINTER που είχε περίπου 2.100 συμμετέχοντες αφορούσε στην αύξηση της σωματικής και γνωστικής δραστηριότητας, της κοινωνικής εμπλοκής και της παρακολούθησης της καρδιαγγειακής τους υγείας και της υιοθέτησης μιας πιο υγιεινής διατροφής διαπιστώνοντας επιπλέον ότι το όφελος ήταν μεγαλύτερο μέσα από τη δομημένη παρέμβαση.
Ένα καλύτερο εμβόλιο για τον ιό της Ηπατίτιδας Β για άτομα με HIV που ενδέχεται να μην εμφανίσουν επαρκή ανοσολογική απόκριση στο συμβατικό εμβόλιο προέκυψε από τη δοκιμή Bee-HIVe, η οποία περιλάμβανε σχεδόν 600 ενήλικες με HIV σε 41 τοποθεσίες σε δέκα χώρες, που δεν ανταποκρίθηκαν σε προηγούμενο εμβολιασμό για την ηπατίτιδα Β και λάμβαναν αντιρετροϊκή θεραπεία.
Η επόμενη έρευνα που επέλεξε το περιοδικό JAMA δεν είναι μια ιστορία επιτυχίας. Μια ομάδα ερευνητών έθεσε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της τις μελέτες που αξιολογούν την απόδοση των εφαρμογών μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLM) σε κλινικά περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης. Εξέτασε περισσότερες από 500 μελέτες που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 2022 και των αρχών του 2024 και διαπίστωσε ότι ενώ τέτοιου είδους μελέτες για την αξιολόγηση των εφαρμογών LLM έχουν εκτοξευθεί, ωστόσο είναι «κατακερματισμένες και ανεπαρκείς» με μόνο το 5% να χρησιμοποιεί πραγματικά δεδομένα ασθενών για την αξιολόγηση των εφαρμογών. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι μελέτες αξιολόγησης των μοντέλων ενδέχεται να μην εστιάζουν στις πιο χρήσιμες εφαρμογές υγειονομικής περίθαλψης. Για παράδειγμα, υπάρχει μικρότερη εστίαση στη δοκιμή της απόδοσης των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης σε διοικητικές εργασίες, όπως η συγγραφή συνταγών και παραπομπών και η λήψη κλινικών σημειώσεων, εργασίες που όμως συμβάλουν στην επαγγελματική εξουθένωση των γιατρών.
—
Καρκίνος, υπέρταση και εγκεφαλική βλάβη
—
Οι ασθενείς με οξεία εγκεφαλική βλάβη συχνά έχουν αναιμία, η οποία σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Αν και οι μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να μετριάσουν αυτό το πρόβλημα, έχουν επίσης συσχετιστεί με επιπλοκές, όπως δευτερογενή λοίμωξη και βλάβη στους πνεύμονες. Τα ευρήματα από την τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή TRAIN υποστηρίζουν ότι μια πιο φιλελεύθερη στρατηγική μετάγγισης αίματος, όπου η μετάγγιση ξεκινά με επίπεδο αιμοσφαιρίνης 9 g/dL έναντι 7 g/dL, έχει καλύτερα νευρολογικά αποτελέσματα σε ασθενείς με οξεία εγκεφαλική βλάβη.
Το πορογενές καρκίνωμα in situ είναι μια μορφή καρκίνου του μαστού που δεν είναι απαραίτητο να εξελιχθεί σε διηθητικό καρκίνο. Ωστόσο, η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση που μπορεί να συνδυαστεί με ακτινοβολία ή ενδοκρινική θεραπεία. Η δοκιμή COMET περιλάμβανε σχεδόν 1.000 γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω με νεοδιαγνωσμένο πορογενές καρκίνωμα in situ, θετικό σε ορμονικούς υποδοχείς και αρνητικό και υποδοχείς ERBB2. Τα αποτελέσματα της δοκιμής υποδηλώνουν ότι η ενεργή παρακολούθηση των ασθενών, με τακτικές κλινικές εξετάσεις και απεικόνιση και χειρουργική επέμβαση μόνο ανάλογα με τις ανάγκες, θα μπορούσε να είναι μια επιλογή για ορισμένες γυναίκες με αυτό τον τύπο καρκίνου, προκειμένου να αποφύγουν πιο εκτεταμένες χειρουργικές και ιατρικές θεραπείες.
Τέλος, για τα εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο των οποίων η αρτηριακή πίεση παραμένει επικίνδυνα υψηλή παρά τη χρήση πολλαπλών φαρμάκων, τα αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης κλινικής δοκιμής φάσης 3 με τη συμμετοχή περισσότερων από 1.000 ενηλίκων με ανεξέλεγκτη υπέρταση, θα μπορούσαν να προσφέρουν μια νέα θεραπευτική επιλογή. Η λορουνδροστάτη (lorundrostat) είναι ένα καινοτόμο φάρμακο που αποδείχθηκε ότι μειώνει σημαντικά την αρτηριακή πίεση όταν προστίθεται σε υπάρχοντα φαρμακευτικά σχήματα.
Μαρία Κουζινοπούλου
